Pryszczyca (FMD) jest zakaźną wysoce zaraźliwą chorobą wirusową zwierząt parzystokopytnych domowych (w tym bydła, owiec, kóz, świń) i dzikich. Pryszczyca nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, ale poważnie wpływa na bezpieczeństwo żywnościowe, źródła utrzymania oraz rynki krajowe i międzynarodowe. Zakażenie subkliniczne pojawia się głównie u małych przeżuwaczy. U młodszych zwierząt obserwuje się zwiększoną śmiertelność z powodu nagłej niewydolności serca.                                                                                                                        

Czynnik etiologiczny :

• wirus z rodziny Picornaviridae, rodzaj: Apthovirus
• Okres inkubacji: minimum 2 dni, maksymalnie 14 dni, najczęściej od 3 do 8 dni. Zakażone zwierzęta już w okresie inkubacji wydalają wirusa zanim pojawią się u nich objawy kliniczne choroby.
• Wirus jest obecny we wszystkich wydalinach i wydzielinach. Wirus wydzielany jest  ze śliną, wydychanym powietrzem i moczem już na 24 do 48 godzin przed powstaniem pęcherzy pryszczycowych
• Zakażone zwierzęta wydalają wirusa w dużych ilościach przede wszystkim z:
• płynem surowiczym z pęcherzy oraz z nabłonkiem ścian pęcherzy,  
• śliną, moczem, kałem, nasieniem, wodami płodowymi,
• wydychanym powietrzem: ze względu na wysoce zakaźny charakter choroby, możliwość rozprzestrzenia się drogą aerogenną wraz z aerozolem zakażonym wirusem        

    Źródłem zakażenia może być także:                                                                                                                                                                                                                      

• droga pokarmowa w wyniku skarmiania skażonej karmy,
• przemieszczanie się zakażonych zwierząt lub wszelkich produktów pochodzących od takich zwierząt, zakażonego sprzętu, pojazdów, ludzi.           
• Owady, jako biologiczne wektory nie mają znaczenia w rozprzestrzenianiu się pryszczycy.
• Wrażliwe zwierzęta gatunków podatnych przebywające razem ze zwierzętami u których choroba występuje w fazie klinicznej szybko ulegają zakażeniu. Rozwój choroby oraz wystąpienie  objawów  klinicznych można zaobserwować u nich już w czasie 3-5 dni.
• Wirus wnika do komórki i namnaża się głównie w błonach śluzowych gardła i części podniebienia miękkiego, a następnie rozprzestrzenia się wraz z krwią do miejsc  predylekcyjnych gdzie tworzą się pęcherze wtórne. Wirus namnaża się w warstwie kolczystej naskórka, powoduje to lizę komórek gromadzenie się płynów wewnątrzkomórkowych i poza komórkowych, a w efekcie końcowym  tworzą się  zmiany pęcherzowe.
• Zakażenie u przeżuwaczy najczęściej następuje przez układ oddechowy, wirusem rozproszonym w powietrzu w postaci zakaźnego aerozolu. Wnikanie wirusa do organizmu zwierząt oraz ich zakażanie jest ułatwione przez występujące  uszkodzenia skóry i błon śluzowych - otarcia, pęknięcia skóry kończyn i racic, jamy ustnej, pyska, nosa i wymion.
• Przeżuwacze są mniej wrażliwe na zakażenie przez przewód pokarmowym niż świnie, a do zakażenia drogą pokarmową konieczne są większe ilości wirusa.

Objawy kliniczne:

• pęcherze wypełnione płynem na skórze i błonach śluzowych w jamie ustnej, na racicach, na strzykach
• kulawizna,
• intensywny ślinotok,
• gorączka,
• apatia, osowiałość
• u bydła mlecznego znaczący spadek produkcji mleka.
• Choroba w stadzie może występować w postaci klasycznej z pęcherzami, gorączką i kulawizną lub w postaci łagodnej ze słabo wyrażonymi objawami klinicznymi.
• U bydła zwykle objawy są dobrze wyrażone. Pęcherze pojawiają się najczęściej na błonach śluzowych jamy ustnej, języka, policzków, dziąseł, warg i podniebienia. Przed uformowaniem pęcherza pojawia się blednięcie na niewielkim obszarze, pod którymi gromadzi się płyn. Pęcherze pękają w czasie 24 godzin od uformowania, pozostawiając wrzody powierzchniowe. Może dochodzić do rozdzielania się puszki racicowej wzdłuż koronki racic oraz do zzucia puszki racicowej w ciągu 2-6 tygodni od zakażenia. Zwierzęta ślinią się obficie. Śmiertelność u osobników dorosłych jest zazwyczaj niska lub nie występuje wcale. U cieląt w wyniku zapalenia mięśnia sercowego (myocarditis) śmiertelność osiąga około 50%.
• U świń: objawy kliniczne dobrze wyrażone. Kulawizny mogą być niezauważone, jeśli zakażone zwierzęta przebywają i poruszają się po miękkim podłożu. Pęcherzyki powstają na skórze koronek racic, piętkach i w szparach między racicznych, na tarczy ryjowej. Zakażone świnie poruszają się niechętnie, często pozostają w pozycji leżącej, a zmuszone do ruchu, kuleją i chodzą opierając się na czubkach racic. U ciężarnych loch występują częste ronienia. Wśród prosiąt  ssących śmiertelność jest bardzo wysoka.
• U owiec i kóz: objawy słabo wyrażone i trudne do uchwycenia, przebieg choroby łagodny. Pęcherzyki tworzą się wokół koronki racicy oraz pomiędzy racicami, w jamie ustnej pęcherzyki małych rozmiarów mogą rozwijać się na języku oraz na dziąsłach, a ich rozwój jest szybki i z tego powodu trudny do uchwycenia. Przy ostrym przebiegu choroby obserwuje się wystąpienie nagłych kulawizn u zwierząt. Zapalnemu racic często towarzyszy wydobywanie się serowatej ropy o nieprzyjemnym zapachu. Wykrycie zmian chorobowych u owiec wymaga szczegółowego badania klinicznego wszystkich zwierząt w stadzie, w przeciwnym razie może dojść do niezauważenia choroby co spowoduje szerzenie się zakażeń.

   Wrażliwość i przeżywalność wirusa w środowisku:

• Wirus jest szczególnie wrażliwy na pH poniżej i powyżej wartości 7.2-7.6.
• Wykazuje względnie wysoką oporność na czynniki fizyczne i chemiczne w zależności od pH, wilgotności i temperatury, a także od szczepu wirusa.
• Wirus zachowuje zjadliwość przez długi czas w temperaturze już 4⁰  i w pH  obojętnym. Niskie  temperatury poniżej 0⁰ C konserwują wirus pryszczycy. W miejscach zaciemnionych, w wysokiej wilgotności i niskiej temperaturze wirus zachowuje długo zjadliwość.
• W kwaśnym mleku ginie po 24 godzinach, w mięśniach zwierząt po uboju w których pH obniżyło się poniżej 6, po 1 – 2 dniach. Jeśli tusze zostaną  szybko schłodzone lub zamrożone zanim pH ulegnie obniżeniu, wirus może w nich przetrwać przez kilka tygodni lub nawet miesięcy w mięśniach, węzłach chłonnych i szpiku kostnym.
• Wirus ginie bardzo szybko w pH poniżej 5,0 lub powyżej 11,0. Większość szczepów wirusa poddana działaniu temperatury 56^oC przez  30 minut ulega inaktywacji.
• Ponieważ wirion nie posiada otoczki lipidowej, jest wrażliwy na środki dezynfekujące kwasowe jak i zasadowe, a niewrażliwy na rozpuszczalniki organiczne (np. alkohol).

 Skuteczne środki odkażające:

• ług sodowy (NaOH) roztwór 2%
• węglan sodu (Na₂CO₃) roztwór 4%
• kwas octowy (CH₃COOH) roztwór 2%

 Nieskuteczne środki odkażające:

• środki jodoforowe
• fenol
• czwartorzędowe związki amoniowe